Ptasia grypa

Zapobieganie przez czyszczenie

Ptasia grypa znów z dużym natężeniem uderza w polski przemysł drobiarski. Jej ogniska w ostatnim czasie wykryto w kilku miejscach naszego kraju. Ptasia grypa, nazywana też „wysoce zjadliwą grypą ptaków”, jest zakaźną chorobą wirusową, wywoływana przez wirus typu A. Pierwotnym źródłem jej przenoszenia są dzikie ptaki, które poprzez odchody, wydzieliny, zgubione opierzenie lub bezpośredni kontakt mogą zarażać drób hodowlany. Zagrożone są najbardziej popularne gatunki, tj. kury, kaczki, gęsi, indyki i perliczki. Wirus ptasiej grypy może być także groźny dla człowieka. Choroba może przebiegać łagodnie lub gwałtownie i jest wysoce zaraźliwa. Zakażenie ptaków domowych i hodowlanych powoduje epidemie i wysoką śmiertelność, która może dochodzić do 100%. Dotychczas przeciwko ptasiej grypie nie wynaleziono skutecznej szczepionki, którą można użyć w praktyce. Dlatego tak ważne jest zapobieganie poprzez wprowadzanie daleko idących środków ostrożności oraz przemyślane utrzymanie czystości i dezynfekcja.

W przypadku wykrycia ogniska ptasiej grypy automatycznie zarządzane są bardzo drastyczne działania administracyjne. Dotyczy to ferm drobiarskich nastawionych na produkcję jaj i tych specjalizujących się w hodowli drobiu mięsnego. Wielkość zakładu w tym przypadku nie ma znaczenia. Kiedy ptasia grypa zostanie wykryta, jedynym możliwym rozwiązaniem jest niezwłoczna likwidacja stada. Wprowadzane są też daleko idące ograniczenia dla innych hodowców na obszarze zapowietrzonym i na okalającym go obszarze zagrożonym. Takie przypadki powodują bezpośrednie ogromne straty finansowe dla hodowców.

Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusa ptasiej grypy należy podjąć szeroko zakrojone środki bezpieczeństwa. Przede wszystkim dotyczy to pracowników fermy. Oprócz zastosowania osobistych środków ochrony biologicznej (odzież ochronna, obuwie, rękawiczki, maseczki, etc.), należy wprowadzić procedury związane z poruszaniem się po obiekcie lub między obiektami ze szczególnym uwzględnieniem skrupulatnego mycia i przy wykorzystaniu odpowiedniego sprzętu.

Ścieżki przenoszenia wirusa ptasiej grypy

Wirus może zostać przeniesiony do kurnika na różne sposoby, którym można zapobiegać dzięki starannemu zachowaniu higieny. Hodowcy powinni przede wszystkim zwracać uwagę na następujące możliwe ścieżki przenoszenia.

Największym nosicielem wirusa jest dzikie ptactwo. Nie da się w 100% uniknąć wlatywania zarażonego ptactwa nad obszar fermy. Zakażone osobniki mogą pozostawiać na fermie odchody, pióra, zakażone resztki pokarmu. Nawet, jeżeli obszar fermy jest „nie atrakcyjny” dla dzikiego ptactwa, ponieważ nie ma tam leżącego wolno pożywienia, to ptaki i tak mogą go tam szukać. Zakażone zanieczyszczenia mogą być następnie przeniesione do kurnika przez ludzi, urządzenia i maszyny lub przez wiatr. Składy paszy, wiaty na urządzenia i maszyny oraz same budynki kurników powinny być zabezpieczone przed dostępem dzikiego ptactwa. Podobnie drzwi i bramy do kurników powinny być zamykane, aby zapobiec wlatywaniu do środka ptaków.

Kolejnym źródłem przenoszenia wirusa ptasiej grypy mogą być pojazdy dostawcze wjeżdżające na teren fermy. Szczególnie, jeżeli są to np. dostawcy, którzy kursują pomiędzy takimi obiektami. Takie pojazdy mogą przenosić wirusa na plandece, karoserii lub na bieżnikach opon.

Dodatkowe zagrożenie może pochodzić od ludzi. Każda osoba, która dostaje się na teren fermy, włącznie z samym właścicielem, członkami rodziny i pracownikami, może nawet nieświadomie przenieść wirusa ptasiej grypy np. na skórze, włosach lub na ubraniu i na butach. Wirus może być przeniesiony z paszą, ze słomą lub sianem, na urządzeniach i maszynach oraz na zakażonym jedzeniu.

Właśnie dlatego konieczne i ważne jest oddzielenie strefy zewnętrznej „brudnej” od strefy wewnętrznej „czystej”. Pomiędzy tymi strefami ustanawia się „śluzy” zaopatrzone w sprzęt czyszczący i dezynfekujący, aby mieć pewność, że wirus pozostanie na zewnątrz.

Pomimo wszelkich podjętych przedsięwzięć zapobiegawczych wirus ptasiej grypy może się kryć wewnątrz samego kurnika. Tak może się dziać w przypadku, kiedy np. początkowo tylko kilka sztuk drobiu zostało zainfekowanych, ale uszło to uwadze hodowcy, bo np. stado było już gotowe do uboju i zostało wywiezione. Właśnie dlatego konieczne jest każdorazowe dokładne mycie i dezynfekcja kurnika między wymianą stada.

Regulacje Unii Europejskiej w dziedzinie bioasekuracji

W ciągu ostatnich lat bardzo wiele poczyniono w zakresie prawa unijnego, aby hodowcy drobiu przestrzegali zasad bioasekuracji. W zakresie implementacji tych zasad na fermie, najważniejszą osobą jest weterynarz.

Wiele przedsięwzięć związanych z zapobieganiem zakażeniom wirusem ptasiej grypy polega na odpowiedniej organizacji pracy na fermie. Dotyczy to zasad mówiących o tym, kto ma dostęp do poszczególnych budynków, w tym do kurników, wyznaczenia dróg przejazdu dla samochodów dostawczych, ich miejsc postoju, załadunku i rozładunku oraz jak i gdzie przechowywane są pasze i urządzenia. Aby te działania były skuteczne konieczne jest ich spisanie i regularny nadzór. Dodatkowo przy ogrodzeniach, drzwiach i bramach zalecane jest zamontowanie kamer monitoringu. Wszystko to ma za zadanie zapewnić przestrzeganie zasad dostępu i higieny.

Zdecydowanie najważniejszym aspektem związanym z higieną jest czyszczenie. W tym znaczeniu najważniejsza jest znajomość i zastosowanie najbardziej efektywnych metod w celu osiągnięcia pożądanego rezultatu. W tym zawarte są odpowiednia częstotliwość czyszczenia, sformalizowane kolejności działań oraz właściwe procedury. Z punktu widzenia zaś przedsiębiorcy, niezwykle ważny jest efektywny i skuteczny sprzęt czyszczący.

Zasady higieny na obszarach zewnętrznych

Zapobieganie rozprzestrzeniania się wirusa ptasiej grypy zaczyna się od konstrukcji samych kurników. Najlepszym rozwiązaniem jest zorganizowanie pracy kurnika tak, aby dostawy oraz opróżnianie odpadów z kurnika odbywało się poprzez linie przesyłowe (paszociągi, automaty paszowe, taśmociągi, etc.) lub przez rampy. Dotyczy to zarówno dostaw młodych zwierząt, pasz, wszelakich urządzeń, jak i odbioru jaj, wywozu żywych ptaków do ubojni oraz wywozu ptaków padłych. Dlatego korzystnie jest posiadanie dostępu do urządzeń myjących wysokociśnieniowych z podgrzewaniem wody (Kärcher HDS) w rejonie ramp załadowczych i wyładowczych.

Jeżeli zachodzi konieczność, aby na teren fermy wjeżdżały pojazdy, zaleca się rozdzielenie i specjalne oznaczenie dróg wjazdowych i wyjazdowych. Jest to o tyle ważne, że użycie myjni do podwozi, bram i mat dezynfekcyjnych jest o wiele bardziej efektywne, kiedy drogi wjazdu i wyjazdu są rozdzielone.

Myjnie do podwozi i bramy dezynfekcyjne powinny być zlokalizowane możliwie jak najdalej od obiektów inwentarskich. Powinno się tez zwrócić uwagę na dominujące w okolicy kierunki wiatru, ponieważ krople i mgła wodna również może przenosić wirus do wnętrza kurnika.

Plan oraz dokładność czyszczenia terenów zewnętrznych także ma duże znaczenie. Obszary pomiędzy budynkami powinny być zamiatane zamiatarkami, prowadzonymi ręcznie lub z napędem silnikowym (Kärcher KM). Urządzenia te znacznie przyspieszają pracę oraz podnoszą jej efektywność usuwając więcej zanieczyszczeń i kurzu w porównaniu ze zwykłą miotłą. Ich użycie radykalnie zmniejsza nakład pracy. Tam, gdzie mamy do czynienia z gładkimi twardymi powierzchniami można też użyć odkurzacza uniwersalnego na sucho/mokro (Kärcher NT). Mechaniczne sprzątanie fermy sprawia, że dzikie ptactwo nie ma po co tam lądować, bo nie znajdzie tam pożywienia. Wpływa to w znacznym stopniu na ograniczenie ryzyka infekcji.

Zasady higieny wewnątrz obiektów

Przed każdym punktem dostępu do obiektu powinny być ułożone maty dezynfekcyjne. W matach regularnie musi być wymieniany czynnik dezynfekujący. Również regularnie czyszczony powinien być obszar wokół mat

Nowoczesne kurniki są oddzielone od otaczającego obszaru za pomocą śluz dezynfekcyjnych. Każda osoba, która wchodzi do kurnika musi tam wziąć prysznic i zmienić odzież. Zadania tego typu śluzy są spełniane w sposób prawidłowy tylko, kiedy obszar wewnątrz kurnika tzw. obszar „czysty” nie jest objęty skażeniem.

Proces czyszczenia stref wejściowych do kurnika musi być przeprowadzony najpierw w strefie „czystej”, a następnie w strefie „brudnej”. Skutecznym i oszczędzającym czas rozwiązaniem jest użycie w strefie „czystej” np. parownicy (Kärcher SG lub SGV) i odkurzacza uniwersalnego (Kärcher NT). Parownica sprawdza się bardzo dobrze przy czyszczeniu ścian, posadzek, pryszniców, mebli, szafek pracowniczych, a nawet butów. Do posadzek w strefie „brudnej”, tj. przebieralnie, szatnie, ustępy, prysznice, pomieszczenia administracyjne korzystne i oszczędzające czas jest użycie szorowarki pracującej z wodą i detergentem (Kärcher BD lub BR).

Urządzenia utrzymania czystości oraz inne narzędzia i buty robocze nie powinny opuszczać kurnika. Tylko odzież robocza może być wynoszona na zewnątrz, ale musi to się odbywać w specjalnych pojemnikach. Jeżeli na fermie występują duże ilości odzieży roboczej do prania, zaleca się wydzielenie specjalnej pralki z przeznaczeniem tylko do tego zadania.

Urządzenia myjące wysokociśnieniowe z podgrzewaniem wody – oszczędność czasu

Do czyszczenia kurników łącznie z posadzkami, ścianami, sufitami, kojcami, grzędami, klatkami oraz instalacjami do karmienia i pojenia, urządzenie myjące wysokociśnieniowe Kärcher powinno być pierwszym wyborem. Gorąca woda pod cienieniem rozpuszcza i usuwa brud z zawartymi w nim wirusami i bakteriami znacznie lepiej niż zimna woda. W tej sytuacji wystarczy użyć wody o temperaturze 85 °C. Mycie gorącą wodą pozwala oszczędzić do 40% czasu na kurnik w stosunku do mycia zimną wodą i to bez użycia detergentów. Dodatkową korzyścią jest fakt, iż powierzchnie umyte gorącą wodą schną znacznie szybciej, co pozwala przystąpić do prac dezynfekcyjnych wcześniej.

Wysoki stopień bioasekuracji zapewniają stacjonarne urządzenia myjące wysokociśnieniowe (Kärcher HD – ST lub HDS – ST) zainstalowane na stałe wewnątrz kurnika. Ich dużą zaletą jest ciągła dostępność. Nie muszą być przemieszczane wewnątrz kurnika, a tym bardziej między kurnikami, co mogłoby się wiązać z możliwością rozprzestrzeniania wirusów. Warto zaznaczyć, że w mniejszych kurnikach równie wysoki stopień higieny można osiągnąć przy wysokociśnieniowych urządzeniach mobilnych.

W przypadku korzystania z mobilnego urządzenia wysokociśnieniowego, które jest przemieszczane pomiędzy osobnymi budynkami kurników, powinno ono być trzymane na zewnątrz kurnika lub przechowywane w osobnym pomieszczeniu. Każdy kurnik powinien mieć własny zestaw węży wysokociśnieniowych, pistoletów i lanc używanych tylko na danym obiekcie.

Prowadzenie dokumentacji i szkolenia

Rekomenduje się, aby czas zaoszczędzony podczas prac czyszczący prowadzonych wydajnymi i skutecznymi urządzeniami wysokociśnieniowymi wykorzystać na inspekcję techniczną kurnika i ewentualne bieżące naprawy uszkodzeń. Występujące w ścianach i posadzkach pęknięcia, uszkodzenia i dziury mogą się stać miejscem rozmnażania bakterii i wirusów. Większe szczeliny stają się punktem dostępu dla insektów i gryzoni, które także mogą być nosicielami patogenów. Zapobiegnie to w przyszłości konieczności ich zwalczania.

Hodowcy drobiu powinni dokumentować wszelkie przedsięwzięcia związane z utrzymaniem czystości i higieny w kurniku. Niezbędne jest też szkolenie pracowników z zasad utrzymania higieny. Warto podkreślić, że wybór urządzeń utrzymania czystości, które są nieskomplikowane i łatwe w użyciu oszczędza czas szkolenia pracowników.

Powyższe przedsięwzięcia nie tylko pozwolą zredukować ryzyko zakażenia stada wirusem ptasiej grypy, ale także zredukują ryzyko zakażenia innymi chorobami.

Źródło: publikacja Ptasia grypa Kärcher Sp. z o.o., 2020